Rüya Tabirleri

Rüyalar kimi zaman fantastik maceraları andıran, kimi zaman da korkutucu ve şaşırtıcı olabilen, insana kendisinin yazıp oynadığı bir film hissini veren uyku içi görüntülerdir. Rüyaların kendisi kadar ilgi ve merak uyandıran diğer bir konu ise, bu rüyaların ne anlama geldiğidir. Bu makalemizde “Rüya tabiri nedir?”, “Rüya tabiri nasıl yapılır?”, “Rüya tabirini kimler yapar?”, “Rüya tabirinin tarihi”, “İslam’da rüya tabiri”, “dikkat edilmesi gereken hususlar” gibi önemli konulara değineceğiz:

Nedir?

Rüya tabiri, rüyalarda görülen olay ve nesnelerin içerdiği şifreleri ve aslında neyi sembolize ettiğini ifade eden geniş kapsamlı bir ilimdir. Freud’e göre rüya, birtakım mesajlar içeren bir sanat eseri gibidir ve bu nedenle anlatmak istediğini direkt sunmaz. Kendisinden sonuçlar çıkarmamızı ister ki “Rüya tabiri nedir?” sorumuzun cevabı da tam olarak budur. Rüya tabiriyle bazen gelecekte olacak bir şey hakkında ipuçları elde edilirken, bazen de bugünün önemli meseleleri çözülür.

Rüyalar üniversitelerin ilahiyat bölümlerinde derinlemesine ele alındığı gibi, psikoloji alanında da rüya tabiri üzerine araştırmalar yapılmaktadır. Rüya her inançta kabul gören bir olay olduğu için, bu konuda en fazla kaynak İlahiyat alanındadır. Ancak Psikoloji biliminin rüyalar üzerine çalışmaları da küçümsenemeyecek kadar değerlidir.

Bu konuda bilimin ele aldığı rüyalara en çarpıcı örnek Abraham Lincoln’ün rüyasıdır. Lincoln, Beyazsaray’da ölüm haberinin yayıldığına dair bir rüya görmüş ve bunu kabine toplantısında anlatma ihtiyacı duyacak kadar etkilenmiştir. Aynı günün akşamında rüyası gerçek olmuş ve öldürülmüştür. Bu olay, modern tıbbın rüyada gelecekten işaretler olabileceğini inkar edememesini sağlayan, önemli bir olaydır.

Rüya Tabiri Nasıl Yapılır?

Rüya tabirinde en önemlisi, rüyanın hangi sınıfa girdiğini bilmek ve her rüyayı tabir etmeye kalkmamaktır. Çünkü bazı rüyalar, günlük yaşantıda karşılaşılan görüntülerin karışık bir biçimde görülmesidir. Bazıları da kişinin uyku esnasında yaşadığı hazımsızlık, ateş, terleme ve üşüme gibi durumlarla görülebilir. Bunların dışında gerçekten bir mesaj içerdiği düşünülen rüyaların ise olabildiğince olumlu yorumlanması gerekmektedir.

İnsan beyninin olacağına inandığı şeyler için zemin hazırlama özelliği vardır. Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan bunu “İnanmak, beynin enter tuşuna basmaktır” sözleriyle anlatmaktadır. Tarhan, beyne yazılan her türlü inanç, hurafe ya da kanaatin farkında olmadan hayatımızda etkili olduğunu söylemektedir. Yani bir rüya kötü yorumlanarak bir kimse kaygılara boğulabilir ve düşünce sistemi bozulabilir.

Rüyayı görenin kişiliğinin, değer verdiği şeylerin ve geçmişinin bilinmesi gerekir. Sezgileri kuvvetli ve kültürel birikime sahip olan kişiler, rüyada verilen şifreleri gerçeğe en yakın şekilde tabir edebilmektedir. Rüyanın tabirini yapmak için en uygun vakit ise, rüyayı görenin rüyasını hatırlaması ve tabir edenin zihninin açık olması açısından sabahın erken saatleridir. Ancak rüya günün farklı saatlerinde görüldüyse, o zaman görüldüğü zamana en yakın saatlerde anlatılmalıdır.

İslam alimlerine göre rüya tabirinde kıyaslama, benzetme ve tecrübe gibi yöntemlere başvurulur. Bazen rüyada kişi kendini görse de, asıl gördüğü kardeşi, arkadaşı gibi kendisiyle benzerlikler taşıyan bir kişi olabilir. Bunu anlamak için, görülen rüyanın rüya sahibine uyup uymadığına bakılır. Rüya tabirinde rüyanın görüldüğü ülke ve mevsimler de önem taşımaktadır. Bazen de görülen nesnelerin isimlerinin taşıdığı anlamlara göre tabir yapılır.

Rüya Tabirini Kimler Yapar?

Rüyada görülen şeyler kadar, rüyanın tabir edilmesi için kime anlatıldığı da önemlidir. Rüya tabir edecek kişinin bilgili, ahlaklı, rüyayı görüldüğü vakitlere göre tabir etmesi gerektiğini bilen, insanlara nasihat eden, sözüne güvenilen bir kimse olması gerekir. Bunun için de yemesine, içmesine, giyimine ve davranışlarına dikkat etmelidir. Rüya tabircisi toplumun inançlarını, meşhur hikayeleri, atasözlerini ve teşbihleri iyi bilmelidir.

Tarihi

Rüya, gizemli mahiyeti ve girift özellikleriyle tarihin ilk dönemlerinden beri insanların ilgisini çekmiştir. Öyle ki, arkeolojik kazılarda ele geçen yazılı belgelerde günümüzden 4000 yıl öncesine ait rüya yorumlarına rastlanmıştır. Araştırmalar sonucu tespit edilebilen en eski rüya tabiri kitabı, M.Ö. 2000-1800 yıllarında Mısır’da yazılmıştır ve bu eser İngiltere’nin Britisch Müzesi’nde sergilenmektedir.

Eski Mısırlılar rüya tabirini gelecekte olacak işleri yorumlamak için kullanmışlardır. Eski Yunan, Roma ve Yahudi medeniyetleri, Mısırlıların rüya tabiri kaynaklarından yararlanmışlardır. Yunan kültüründe bu konuda Hipokrat, Aristo ve Eflatun’un görüşlerinden de faydalanılmıştır. Bunlardan Hipokrat, rüyaların bedendeki hastalıklardan haber verdiğini söylemiştir.

Doğu kültürlerinde ise, ilahî bir işaret olarak kabul edilmiş, sembollere göre yorumlanmıştır. Sadece İslam’da değil, İslam öncesi dinlerde de rüyalar önemli yer tutmuştur. Buna örnek olarak Kuran’ı Kerîm’de Yusuf sûresinde Hz. Yusuf’un babasına tabir ettirdiği rüya, hapisteyken iki adamın ve firavunun rüyalarına ( Firavun, eski Mısır hükümdarlarının genel adı) yaptığı tabirleri verebiliriz. Ayrıca Hz. Musa zamanındaki Firavun’un, gördüğü bir rüyayı kahinlere anlatarak tabir üzerine ülkesindeki erkek çocukları öldürtmesi de rüya tabirinin geçmiş ümmetler arasındaki önemini ortaya koymaktadır.

İslam’da Rüya Tabiri

İslam'da rüya tabiri önemli bir yer tutmakla beraber, şeriate uygun olmadığı sürece kendisiyle amel edilmesi yasaklanmıştır. Tabirin gelecekte olacak şeyleri kesin olarak bildirdiğine inanmaksa, gelecekten haber vermek olarak düşünülmüş ve yasaklanmıştır. Ancak tabirin kesin olduğunu söylemeyip zan yoluyla tabir edilebilir. İslam, rüyaları üç grupta kategorilendirmiştir:

1. Allahu Teala tarafından gelen müjdeleyici ve uyarıcı rüyalar
2. Kişinin bir şeylerin etkisinde kalarak gördüğü bilinçaltı rüyalar
3. Şeytanın müdahalesiyle görülen korkutucu ve sıkıntı verici rüyalar

Burada dikkat edilmesi gereken detay, bütün rüyaları yaratanın Allah olduğu, ancak kulları imtihan etmek için şeytana rüyalara karışabilme, vesvese verebilme gibi bazı yeteneklerin verildiğidir.

İslam alimleri rüyayı, görenin kişiliğine göre tabir etmektedir. Buna göre kâfirin de cünübün de, zalimin de gördüğü rüyalar sahih olabilir. Ancak taşıdıkları mana, bu kişiye göre tabir edilir. İslam'da rüya vahyin yollarından biridir ve sadece Peygamber Efendimiz değil, tüm peygamberler rüya yoluyla vahiy almışlardır. Bütün peygamberler rüya tabirinde mahir olmakla beraber, Hazreti Yusuf'a bu konuda özel bir yetenek verilmiştir. Bu durum, Yusuf suresinin ilk ayetlerinde Yakup Aleyhisselam'ın dilinden anlatılmaktadır.

Peygamber efendimiz de sahabeleriyle biraraya geldiğinde “Bugün bir rüya gören var mı?” diye sorar ve bazılarını tabir eder, bazılarını da tabir etmeyip bırakırdı. Ümmetine kötü rüya gördüklerinde bunu insanlardan saklayıp uyandıkları anda sol taraflarına tükürmelerini tavsiye ederdi. Peygamberimiz, gelecekte neler olacağına dair rüyalar da görür ve sahabesine anlatırdı. Burada dikkat edilmesi gereken nokta gaybı yalnız Allah bildiği, ancak bunu dilediği kimselere bildirdiğidir. Bu bilgiye en layık kimseler de Allah'ın peygamberleridir.

Rüya tabiri konusunda eser yazmış olan ve bu konuda üstad kabul edilen iki büyük alim vardır: İbni Sîrin ve Abdulganî Nablusî. İbni Sîrin, Tefsir’ül Ehlam isimli eserinde, rüyada görülen şeyleri konularına göre tasnif etmiştir. Abdülganî Nablusî ise Ta’tırul Enam adlı kitabında tabirine ulaşabildiği tüm nesneleri alfabetik sıraya göre hazırlamıştır. Bunlardan sonra ikisinin eserini biraraya getiren alimler olmuştur. Günümüzde istifade edilen İslamî rüya tabiri kitapları da bu Arapça kitapların çevirisidir.

Dikkat edilmesi gereken hususlar

Kur’an-ı Kerim ve hadîs-i şerifler ışığında, rüya tabiri konusunda dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır:

1. Kur'an'da geçen benzetmeler ve kıssalar, tabir yapanın bilgisi dahilinde olmalıdır.
2. Rüya tabircisi, rüyada görülen hayvanların insan nefsinin çeşitli sıfatlarına tekabül ettiğini bilmelidir.
3. Rüya, cahil ve haset ahlakı olan insanlara anlatılmamalıdır. Peygamber Efendimiz’e bu husus sorulunca “Rüyanı sadece sevdiğine ve akıllı kimselere anlat” demiştir.
4. Bir başka hadiste, rüya hakkında yalan söyleyenin ahiret gününde iki arpayı birbirine bağlamakla emredileceği söylenmiştir.
5. Rasulullah'ın sünneti üzere, rüyayı tabir edecek kimsenin, rüyayı dinlemeden önce “Rüyan hayır olsun” demesi gerekmektedir.
6. Rüya tabircisi rüyanın bir emanet olduğunun bilinciyle rüyayı hiç kimseyle paylaşmamalıdır.
7. Rüyayı görenin baskısıyla tabir değiştirilmemeli, astrologların yıldızlar üzerine yaptıkları hesaplara bakarak yorum yapılmamalıdır.

Rüya tabiri hakkında en ilginç bilgiyi ise, İmam Nablusî'den öğrenmekteyiz:

Görmediği rüyayı anlatmanın veya rüyayı bilerek farklı tabir etmenin sonuçları şöyledir: Yalan rüyanın tabiri hayırlıysa, hayır tabir edene; şerliyse yalan rüya anlatana döner. Eğer tabir eden tabirinde dürüst olmazsa; tabiri hayırlıysa hayır rüyayı görene, şerliyse tabir edene döner.

Konuyu kısaca özetlemek gerekirse; rüya tabirleri geçmişte olduğu gibi modern çağlarda da insanoğlunu etkileyen önemli bir olay olmaya devam edecektir. Bunu anlamak için, rüya tabiri bilgileri veren internet sitelerinin tıklanma oranına bakmak yeterlidir. Sadece dindar kimseler değil, bir inanç taşımayan kişiler de rüyalarının ne anlama geldiğini merak edegelmişlerdir.